Pośredni pogląd na daną kwestię cz. 34

Teoria ta pomija również okoliczność, że  o ile mowa o społeczeństwie ludzkim, nigdy wolne współzawodnictwo stosowanym nie było, gdyż u ludzkości nie prawa natury stanowiły miarę postępowania lecz przepisy ludzkie t. j. pewne dowolnie przez ludzi ustanowione reguły i normy. Właśnie to trzymanie się praw dowolnych w ciągu całych stuleci sprawiło, jak nas uczy obserwacja stosunków obecnych, że i najmniej zdolni, sami przez się dla ludzkiego społeczeństwa zupełnie nieużyteczni członkowie, zostali zaopatrzeni w taką broń, która im nie tylko byt zapewnia, choć w interesie doboru leżałaby raczej ich zagłada, ale także i przewagę daje nad tymi, którzy są dla postępu i ogólnego udoskonalenia potrzebniejsi, a pod ich naciskiem giną.

Stosunki obecne, innymi słowy, stwierdzają raczej zupełnie odwrotny sens zdania o postępie wywoływanym przez wolne współzawodnictwo sił. Współzawodnictwo sił nie jest swobodnym. Nawet gdybyśmy robotnikom dali zupełną t. zw. wolność koalicji, to jeszcze i wtedy nie zmniejszylibyśmy fałszu zawartego w zdaniu o wolnym współzawodnictwie sił.