Idea rozwoju cz. 11

Takie przystosowanie wsteczne może nieraz w danych okolicznościach umożliwić utrzymanie gatunku, choćby w odmiennej postaci, podczas gdy organizacja wyższa musiałaby zginąć. W warunkach takich doskonałość względna w znaczeniu przystosowania zyskuje przewagę nad doskonałością bezwzględną.

Różniczkowanie samo przez się nie jest także równoznaczne z doskonaleniem. Gdy np. między członkami jednej zwierzęcej kolonii nastąpił taki podział pracy, że jedne zwierzęta wyłącznie służą do zdobywania żywności, inne do ruchu, inne do płodzenia itd., to dla całej osady zwierzęcej jest to udoskonaleniem, ale dla pojedynczego zwierzęcia niedoskonałością i rozwojem wstecznym, gdyż pozbawione organicznego związku z innymi zwierzętami nie mogłoby już ono swej egzystencji podtrzymać. Komórka mózgowa człowieka, w której może dokonywa się najwznioślejsza myśl o ideale ludzkim, i która jest przeto najdoskonalszym tworem organicznym, jaki sobie możemy wyobrazić, sama przez się jest tak nieudolną i bezsilną, że nie może się sama ani odżywiać, ani poruszać, ani rozmnażać. Postradała ona nawet pierwotną zdolność odczuwania bólu zmysłowego, choć może przenikać ją najwyższy ból moralny.