Stopnie społecznego życia cz. 3

W następujących rzędach u robaków, małży itp. mało napotykamy przykładów zrzeszenia, podczas gdy u stawonogich widzimy silnie rozwinięte życie zbiorowe. Tutaj jednak niema już bezpośredniego organicznego polącze7iia, lecz zjednoczenie polega na stosunkach psychicznych. U pszczół, os, mrówek itp. istnie wysoko rozwinięte życie zbiorowe opierające się na instynktach, jak należy przypuszczać, do pewnego stopnia i na inteligencji zmysłami ograniczonej. Widzimy tam wielokrotne różniczkowanie i podział pracy. U ryb spotykamy roje tak samo jak i u ptaków. Tu zaczyna działać ów moment psychiczny zwany sympatią grający rolę bardzo ważną mianowicie u zwierząt ssących. Brehm, Espinas i Darwin zebrali bardzo ciekawe dane o życiu gromadnym zwierząt wyższych. Darwin upatrywał w sympatii społecznej pierwotne źródło wyobrażeń moralnych, które stanowią najsilniejszy łącznik zbiorowego życia u ludzi. I tu zachodzi podział pracy i członkowanie; są tu przewodnicy i ci którzy im ulegają, straż przed niebezpieczeństwem, wzajemna obrona i napad, opieka dla słabych i bezbronnych.