Stopnie społecznego życia cz. 1

Jakkolwiek w powyższych wywodach ustaliliśmy ciągłość tj. łączność rozwoju indywidualnego organizmu w zakresie fizycznych, technicznych i umysłowych funkcji, jednakże nie wyjaśniliśmy jeszcze procesu tworzenia wiedzy, moralności, sztuki i religii. Dopiero bowiem wyższe duchowe czyny skłaniają nas widzieć w społeczeństwie ludzkim duchową wspólność. Jako uczeni ludzie mówimy wprawdzie o historii naturalnej zwierząt, tutaj jednak chodzi o wyświetlenie, jakim sposobem człowiek wznosząc się ponad królestwo zwierzęce sam doszedł do świadomości swych dziejów i swego społeczeństwa.

Badania stosunku organizmu do społeczeństwa wyjaśniły, że nie można mechanicznie przymierzać analogii organicznych do społecznego i umysłowego życia, że tylko porównawcze i genetyczne zarazem roztrząsanie odkryć nam może początek ludzkiego społeczeństwa. Dowiedzieliśmy się, że społeczeństwo ludzkie jest tylko specjalną formą zbiorowego życia, że dzieje rodu ludzkiego są tylko fragmentem z historii powszechnego rozwoju.