Grupa etniczna

Streścimy najogólniejsze wyniki wywodów dotychczasowych.

Grupa etniczna, rozważana pod względem składu duchowego, przedstawia wypadkową z jednej strony bezpośrednio istniejących warunków bytu swego, zarówno przyrodzonych, tkwiących w martwym otoczeniu, jako też społecznych, występujących jako urządzenia, z drugiej zaś-przeszłości swojej, tj. ubiegłych warunków istnienia. Otoczenie jest siłą, przekształcającą charakter grupy etnicznej – w zakresie przymiotów, które, w ten lub inny sposób, stają w sprzeczności z wymaganiami danej epoki. Na oblicze duchowe grupy oddziaływa także szereg wpływów indywidualnych, pochodzących z rozmaitej kombinacji cech rodzicielskich i w ogóle dziedzicznych, który wzmaga jej różnorodność w sferze właściwości, obojętnych ze stanowiska rozwoju społecznego. Grupa etniczna, rozważana pod takim kątem widzenia, przedstawia rasę psychiczną.

W powyższy sposób formułując kwestię, uogólniamy tylko to, co od razu rzuca się w oczy nawet przy powierzchownym wejrzeniu. Istnieją przecież jeszcze strony głębsze, nie tak łatwo dające się dostrzec.

A mianowicie każda grupa etniczna doby obecnej przedstawia produkt zmieszania różnych typów fizyczno-antropologicznych. Jest możliwym, że każdy z nich wnosi coś specyficznego, sobie właściwego, do danej rasy psychicznej, t.j. jest rodnikiem potencjonalnym, zdolnym do wydania z siebie pewnych natur i charakterów w większym procencie, niż którykolwiek inny. Typy te, sprzężone w jednej i tej samej więzi społecznej, dostarczają zasadniczego podłoża dla rozwoju danej grupy etnicznej – „rasy psychicznej”, a chociaż w dalszym rozwoju mogą one wszystkie pozyskać pewne wspólne rysy ducha, np. umiejętność intensywnej pracy, sprawność handlową itd., lecz co do innych przymiotów będą przedstawiały cechy rozbieżne. Rozbieżność owa polega na niejednakowej zdolności każdego typu do wydania z siebie różnych uzdolnień,  jest przede wszystkim ilościową.

Rozwój psychiki danego plemienia będzie zasadzał się na wyrugowaniu jednych, a popieraniu innych charakterów i uzdolnień, co może zarówno być przyczyną, jako i skutkiem wyrugowania pewnych typów antropologiczno-fizycznych z pośród danego narodu. Jak każdy minerał składa się z wielu pierwiastków chemicznych, z których zmianą i on sam się przekształca, tak samo rasa psychiczna, w pewnych granicach, przetwarzałaby się skutkiem wsiąkania do niej lub zanikania w niej, lub wreszcie zmiany procentowego stosunku typów fizyczno – antropologicznych, z tą jednak zasadniczą różnicą, iż i same te typy zdolne są do przeinaczania swych przymiotów duchowych skutkiem samorzutnej swojej dążności do wariacji indywidualnych i pod działaniem doborów, wywieranych przez warunki bytu.

Przyszła analiza winna wykryć te ukryte pierwiastki zasadnicze, tj. typy fizyczno-antropologiczne, oraz wyznaczyć wpływy ich wraz z rozległością. Dopiero wtedy psychologia etniczna pozyska zgoła inne oparcie, niż to, jakie dotychczas posiada, i przestanie ograniczać się jedynie rozbiorem wpływów obszarów mezologicznych (t. j. otoczenia przyrodzonego) i otoczenia społecznego. Może naówczas i owe „przypadki” i „zboczenia indywidualne”, otrzymają zgoła inne oświetlenie. Okaże się może, że każdy typ fizyczny, rozpatrywany w całości swej, jako istota ciągła w czasie, przedstawia potencjonalny rodnik określonych wariacji duchowych, niejako rozczyn, z którego mogą się osadzać określonej natury kryształy. Wspominaliśmy o rasach lubieżno-krwiożerczych, jako o produkcie zboczenia indywidualnego. Badania psychiatryczne skłaniają się ku uważaniu stanów erotyczno-ludożerczych, jako objawów epileptokształtnych. To samo usposobienie epileptokształtne sprzyja zachwytom, objawem prorockim, cerebracji żywiołowej.

U wielu grup ludożerczych z namiętności można dostrzec znaczne poczucie artystyczne. A więc może te wszystkie przymioty duchowe są tylko wariacjami, które powstały z parcia tej samej potęgi rozwojowej, tkwiącej w pewnym typie.

Zadanie to, związania psychiki plemiennej z typami fizycznymi, o ile jest możliwym, oraz oparcia na takiej podstawie psychologii etnicznej, należy do przyszłości. Dzisiaj zaś musimy poprzestać na tym, czym rozporządzamy, mianowicie na opisie charakteru duchowego odłamów rodu ludzkiego w zależności od warunków otoczenia przyrodzonego i ustroju więzi społecznej. Wiemy, iż rasa psychiczna, rozpatrywana z takiego punktu widzenia, przedstawia kategorię historyczną, jest za tym zależną od miejsca i czasu. Klasyfikacja przedmiotu musi z jednej strony wychodzić z danych klasyfikacji martwego otoczenia (rasy górskie i pomorskie, leśne i stepowe, nadrzeczne i t. d.); z drugiej zaś winna uwzględnić kolejność ta rozwoju kulturalnego (rasy myśliwskie, rolnicze i t. d.). Ta ostatnia klasyfikacja ogarnia ten sam lud wielokrotnie, w różnych epokach jego dziejów. W miarę bowiem tego, jak grupa etniczna przebywa różne, z siebie samych wywiązujące się fazy rozwoju, jej oblicze duchowe ulega odpowiedniemu przekształceniu. Niejednokrotnie usiłowano uogólnić niektóre strony tej ewolucji psychicznej narodu i znaleźć zasady, którymi rządzi się rozwój ów w miarę postępu kultury.

Z pośród tych zasad warto zwrócić uwagę na następujące;

1) W miarę rozwoju kulturalnego rozległość rozbieżności duchowej, „dywergencji”, wzrasta. Lud cywilizowany posiada większą rozmaitość typów duchowych, niż przodkowie jego w okresie barbarzyństwa.

2) Niższe fazy rozwoju odznaczają się odruchowością i niestatecznością duszy indywidualnej.

Przymioty te w miarę postępu kultury osiadłej słabną.

3) Zamiast typów tułackich, niezdolnych do systematycznej pracy, cywilizacja powołuje do życia typy osiadłe, gospodarne, pracowite.

4) Skala uzdolnień umysłowych, jako też ich napięcie wzrastają.